Ako tokom zime treba odabrati najidealnije vreme da posetite neki evropski grad, onda je to svakako Advent. To je period koji obuhvata četiri sedmice uoči katoličkog Božića, 25. decembra, kada vernici očekuju veliki dan i Hristovo rođenje.
Advent prvenstveno obeležavaju vernici katoličke veroispovesti, ali i pravoslavci čije crkve su preuzele novi kalendar, poput Grka i Rumuna.
Reč advent dolazi iz latinskog i znači „dolazak”, što u ovom slučaju znači dolazak na svet, rođenje Isusa Hrista i približavanje Božića.
Trgovi u velikim gradovima u vreme Adventa su prelepo ukrašeni, a na njima su postavljeni praznični bazari na kojima se mogu kupiti božićna i novogodišnja dekoracija, domaći tradicionalni proizvodi i pokloni za drage ljude. Ulice su žive i vrve od turista, lokalnih gostiju i zabavljača koji se trude da muzikom, pesmom i igrom doprinesu čaroliji.
U prodavnicama i tržnim centrima su tokom čitavog decembra u toku adventski popusti, što interesovanje za ovaj događaj čini još većim.
Ako ne možete da dočekate da praznici počnu, onda je obilazak Temišvara, Zagreba, Budimpešte, Segedina, Pečuja ili pak Beča tokom Adventa savršen način da u bajku uplovite i nekoliko nedelja ranije.
To čak ne mora mnogo ni da vas košta, jer agencija „Star turs“ iz Pančeva organizuje jednodnevne izlete upravo u ove gradove i ima polaske iz našeg grada, ali i iz Beograda i drugih usputnih gradova.
Upravo zahvaljujući logističkoj podršci agencije „Star turs” i finansijskoj pomoći Grada Pančeva, mi smo naš projekat „Po kulturu autobusom“ nastavili u Temišvaru.
Proverili smo kako je grad ove godine ukrašen povodom Adventa, šta nudi veliki tržni centar „Iulius Mall“, ali smo svakako iskoristili priliku i da obiđemo spomenike i građevine koji su deo srpske kulture, a kojih u Temišvaru i te kako ima.
Smešten na jugozapadu Rumunije, u plodnoj banatskoj ravnici, na raskrsnici najvažnijih puteva koji vezuju zapadnu, srednju i severnu Evropu sa Balkanskim poluostrvom, Temišvar je danas, sa svojih približno 350.000 stanovnika, treći po veličini grad u Rumuniji posle Bukurešta i Konstance, ali i najveći grad u celom Banatu, uzevši u obzir i rumunski i srpski deo tog regiona.
Ovaj grad je veliki univerzitetski centar sa čak tri univerziteta i ekonomski i privredni centar Rumunije. U poslednjih 20-ak godina smatra se jednim od najrazvijenijih gradova Rumunije sa najbržim privrednim rastom i najvećim stranim ulaganjima u grad.
Kroz istoriju Temišvar je bio multinacionalni, multikonfesionalni i multikulturalni grad, što je ostao do danas.
Još od povlačenja Otomanske imperije sa ovih prostora, većinsko stanovništvo u to vreme činili su Mađari, Srbi, Jevreji, Nemci i Rumuni. Ta slika se vremenom procentualno menjala, pa su Srbi u jednom istorijskom trenutku čak činili veći procenat stanovništva od samih Rumuna. Stoga ni ne čudi što ćete u centru Temišvara pronaći veliki broj građevina koje upravo svedoče o viševekovnom prisustvu Srba u tom gradu.
Prema poslednjem popisu iz 2011. u Temišvaru živi 4.843 Srba, što čini 1,6% stanovnika grada. U celoj Rumuniji živi oko 17.000 Srba i ta zajednica je vrlo aktivna.
Kako sve lepote Adventa u Temišvaru možete doživeti tek kad padne noć i kada se upale lampice i svetiljke kojima su ukrašene centralne gradske ulice, sunčan subotnji dan iskoristili smo najpre da obiđemo znamenitosti i potražimo prvenstveno one koje imaju veze sa Srbijom.
Predstavljamo vam neke od njih.
Pijaristička crkva
Razgledanje grada započeli smo kod kompleksa Pijarističke crkve. Crkva je sagrađena početkom 20. veka kao deo škole i internata koji su se tu nalazili. Pijaristi su, inače, katolički red kojima je glavni cilj vaspitavanje i školovanje siromašne dece i talentovanih đaka.
Za nas je to mesto zanimljivo zato što su Pijarističku školu pohađali Branko Radičević i Miloš Crnjanski.
Crnjanski je svoju prvu pesmu „More” napisanu na latinskom jeziku, objavio upravo u časopisu koji su objavljivali pijaristi.
Građanski park
Preko puta Pijarističke crkve prostire se Građanski park posvećen značajnim građanima Temišvara.
U parku se nalaze njihove biste, među kojima je i bista Dositeju Obradoviću, koji se smatra počasnim građaninom ovog grada.
Katedrala Banatske mitropolije
Ova katedrala je sedište Banatske mitropolije i predstavlja jedno od najlepših zdanja u gradu. Reč je o rumunskoj sabornoj pravoslavnoj crkvi koja je građena u vreme Drugog svetskog rata, između 1941. i 1946. godine.
Ktitor crkve je tadašnji kralj Mihai, koji je bio rođeni brat naše kraljice Marije udate za kralja Aleksandra.
Katedrala je posvećena Svetom Trojstvu, ima 11 tornjeva od kojih je najviši visok čak 83 metra i delo je arhitekte Trojaneskua. Katedrala ima sedam izuzetno kvalitetnih zvona napravljenih od specijalnih materijala i legura dovezenih čak sa Sumatre i Jave.
Tornjevi su prekriveni crepom od „žolnai” keramike, a na njima je prikazana šara sa starih rumunskih tepiha.
Koliko je lepa spolja, toliko je lepa i iznutra.
U nastavku obilaska prošetali smo kroz tri trga u najstarijem delu Temišvara: Trg pobede, Trg slobode i Trg jedinstva.
Trg pobede
Ovaj trg datira s kraja 19. i početka 20. veka i prostire se od katedrale Banatske mitropolije do zgrade Nacionalnog teatra i opere.
Na trgu se nalazi spomenik čuvenoj vučici, verna kopija rimske „Vučice sa Romulusom i Remom” („Lupa capitolina”).
Temišvar je, naime, bio jedan od sedam gradova u Rumuniji koji su 1926. godine, u slavu latinske kulture i romanskog jezika, od Rima dobili na poklon kopiju „Vučice”.
Na trgu se nalaze biste rumunskog kralja Ferdinanda Hoencolerna i njegove supruge Marije. To su zapravo roditelji naše kraljice Marije, poznate po nadimku Minjon, koja je bila udata za kralja Aleksandra.
Zgrade na trgu građene su u stilu secesije i akademizma, a u toku je sistematsko sređivanje i restauracija njihovih fasada.
Nacionalni teatar i opera
Deo Trga pobede nosi naziv Trg opere, jer se na njemu nalazi zgrada Nacionalnog teatra i opere. Ona je sagrađena u drugoj polovini 19. veka.
Ovde su dolazila i nastupala velika imena evropske kulture.
Sama institucija poznata je po tome što je ušla u Ginisovu knjigu rekorda kao prva institucija kulture u kojoj se na jednom mestu nalazila pozorišta na četiri jezika: rumunskom, mađarskom, nemačkom i hebrejskom. Pozorište na hebrejskom više ne postoji, dok ostala tri i danas rade. Jedino nije jasno zašto se nikada u Nacionalnom teatru nije formiralo pozorište na srpskom jeziku.
Zgrada pored Nacionalnog pozorišta i opere pripada čuvenom Univerzitetu politehnike, jednom od pet najboljih univerziteta na svetu.
Dvorac Janka Sibinjanina
Najstarija zgrada na prostoru starog gradskoj jezgra datira još iz 14. veka. Danas se ona popularno zove dvorac Janoša Hunjadija ili Janka Sibinjanina.
Zgrada je sagrađena nekoliko vekova pre no što je on rođen i to kao rezidencija Karla Roberta Anžujskog. Tu se sada nalazi Muzej Banata, koji je trenutno iseljen na nekoliko lokacija, jer je rekonstrukcija zgrade već godinama u toku.
Zanimljivo je da se ispred muzeja u hladovini platana nalazi fenjer na kome piše „12. novembar 1884.” Taj datum označava dan kada su zasijale prve sijalice u Temišvaru.
Trg slobode
Na Trgu slobode se nalaze najstarije vojne zgrade koje i danas pripadaju Ministarstvu odbrane, a to su stara Štapska zgrada iz 18. veka, Zgrada pešadijskog garnizona, Oficirska palata…
Sredinom trga dominira spomenik katoličkom svecu Janu Nepomuku, koji je za života bio češki sveštenik.
Kod njega je žena češkog kralja dolazila na ispovest. Kralj je tražio da mu Nepomuk otkrije šta mu je kraljica rekla na ispovesti, što je ovaj naravno odbio i kralj ga je kaznio tako što ga je bacio sa Karlovog mosta u Vltavu.
Svi ti prizori iz njegovog života prikazani su u bazi stuba spomenika.
Nepomuk je inače zaštitnik banatskih katolika, pa i po Vojvodini ima puno spomenika njemu posvećenih
Iza spomenika je zdanje Stare opštine (većnice) crvene fasade u kojoj se sada nalazi Muzički fakultet. Zgrada je izgrađena početkom 18. veka na mestu gde se nalazilo tursko kupatilo, a arhitekta je bio Italijan Pjetro del Bonzo.
Trg ujedinjenja
Trgu ujedinjenja najveći je, najprostraniji, najuredniji, a možda i najlepši deo Temišvara. Njime dominiraju velelepne građevine i sve su istorijski spomenici pod zaštitom države.
Naziv Trg ujedinjenja dobio je posle odlaska srpske vojske 3. avgusta 1919. godine, povodom ujedinjenja Banata sa Rumunijom.
Nema tog prolaznika ili turiste koji na trgu neće zapaziti ovu prelepu kuću zaobljenih linija na uglu, čiji je arhitekta bio Gaudijev đak.
Kuća je krajem 19. i početka 20. veka bila u vlasništvu bogate Srpkinje gospođe Plavšić. Ona ju je potom prodala jednom bogatom jevrejskom bankaru u čijem je vlasništvu ona bila do početka 20. veka.
Vladičanski dvor
Na trgu se nalazi prelepa zgrada Vladičanskog dvora srpskog pravoslavnog episkopa temišvarskog, odnosno sedište vladike Lukijana. To je ujedno i centar srpskog duhovno-crkvenog i kulturnog života u kojoj je 1790. godine održan Temišvarski sabor.
Zgrada je podignuta između 1745. i 1747. godine i u njoj se čuvaju značajna dela crkvene umetnosti 17. i 18. veka i bogata bibliografska kolekcija.
Pravoslavna srpska saborna crkva
Pored Vladičanskog dvora nalazi se Pravoslavna srpska saborna crkva koju je između 1744. i 1748. podigao srpski pravoslavni episkop Georgije Popović na lokaciji starih odbrambenih bedema iz 16. veka, srušenih 1742. godine.
Veoma je upečatljiva zapadna fasada crkve u stilu klasicizma sa elementima baroka, kao i sama unutrašnjost crkve.
Zdanje je 1964. godine proglašeno istorijskim spomenikom pod zaštitom UNESCO-a.
Crkva je restaurirana 1997. godine, a radove je izveo Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu.
Srpska kuća
Plava kuća pored crkve je nekadašnja Srpska kuća u kojoj je ranije bilo sedište zajednice Srba u Rumuniji. Sagrađena je 1821. godine i u njoj je, pored brojnih poznatih Srba živeo i Miloš Crnjanski čija se bista nalazi odmah pored kuće, u porti crkve.
Brujanje zvona obližnje crkve ostalo je u dugom sećanju Crnjanskog koji je zapisao:
„Zvona nad našom kućom zazvonila bi tamno i u njinoj reci plovila bi i crkva i ulice i sva okolina nekud u visinu.”
U Srpskoj kući bilo je sedište Ženske dobrotvorne zadruge, Ženskog internata, Srpske sekcije Gimnazije „Konstantin Dijakonovič Loga”, Kola srpske omladine i Srpske osnovne pravoslavne veroispovedne škole koju je završio Miloš Crnjanski.
Spomenik Svetom Trojstvu
Na sredini trga je spomenik koji je takođe nastao posle epidemije kuge i popularno ga zovu Spomenik kuge, a zapravo je Spomenik Svetom Trojstvu. Jedan je od najstarijih u Temišvaru, a napravljen je u Beču i, da se ne bi oštetio, vodenim putem je dovezen u grad. Arhitekta je Johan Antoni.
Kamen temeljac postavljen je 23. novembra 1740. godine u znak sećanja na žrtve kuge koja je harala Temišvarom od 1737. do 1739. godine, kada je polovina stanovništa (oko 6.000 ljudi) izgubila život.
Rimokatolička katedrala
Rimokatolička katedrala je građena u periodu od 1736-1773, a glavni arhitekta bio je Josif Emanuel Fišer fon Erlah.
Trenutno je u toku restauracija katedrale.
Pogledajte i ostale prizore sa ulica Temišvara. Kliknite na fotografiju da je uveličate i pogledate galeriju.
Advent
Kada je na Temišvar počeo da se spušta mrak prepustili smo se uživanju u čarima Adventa.
Posetili smo tezge na sva tri trga i prošetali ulicama koje ih povezuju.
Kliknite na fotografiju da uveličate i pogledate galeriju.
Tržni centar
Obišli smo i obližnji tržni centar „Iulius Mall”.
Ukoliko vas je priča o Temišvaru navela da poželite da i sami obiđete neki od gradova u susednim državama tokom Adventa, priliku za to pruža vam agencija „Star turs”.
Već idućeg vikenda u ponudi su izleti u Zagreb (18. decembra) i Pečuj (19. decembra), dok će na sam Božić, 25. decembra, ako epidemiološka situacija dozvoli, Pančevci imati priliku da dan provedu u Beču.
Ostale izlete u ponudi agencije „Star turs” pogledajte na njenoj Fejsbuk i Instagram stranici ili na veb-sajtu.
Sufinansirao
Grad Pančevo
Projekat: „Po kulturu autobusom”
Logistička podrška:
Agencija „Star tours”
Pančevo
