Srbija je za sada jedina od svih država zapadnog Balkana u čijem se jednom delu već nešto duže od godinu dana realizuje skrining program za rano otkrivanje raka pluća.
Pandemija koronavirusa nije bila prepreka Pokrajinskom sekretarijatu za zdravstvo da u oktobru prošle godine pokrene taj pilot projekat. Sve aktivnosti koordinira Institut za plućne bolesti Vojvodine, a kroz program je do sada prošlo preko 1.200 pacijenata sa teritorije naše pokrajine.
Najveći uspeh ovog programa predstavlja činjenica da je među pregledanima bilo više od 30 osoba kod kojih je otkriven asimptomatski karcinom pluća.
Na sreću, u najvećem broju slučajeva bolest je bila početnom stadijumu. To znači da je za samo godinu dana sprovođenja ovakvih pregleda spaseno najmanje 30 života.
Šta je skrining?
Skrining podrazumeva primenu medicinskih testova u cilju ranog otkrivanja bolesti, u trenutku kada nisu prisutni simptomi samog oboljenja.
Na nacionalni skrining se u određenom vremenskom periodu pozivaju ljudi za koje se proceni da su u najvećem riziku od obolevanja. Koji će to period biti i ko će biti obuhvaćen skriningom, odlučuju stručnjaci iz relevantnih državnih, pre svega zdravstvenih institucija.
U Srbiji se trenutno sprovode tri nacionalna skrining programa, i to skrining: raka dojke (mamografija), raka debelog creva (kolonoskopija) i raka grlića materice (PAPA test). Više o toj temi možete pročitati na veb-portalu Kancelarije za skrining raka Instituta „Batut” skriningsrbija.rs.
Prema rećima dr Snežane Bojanić, pomoćnice Pokrajinskog sekretara za zdravstvo, skrining raka pluća je pilot-projekat koji se za sada sprovodi samo na teritoriji Južnobačkog okruga.
U najskorije vreme bi on trebalo da bude proširen i na Severnobački okrug (Subotica, Vrbas, Apatin, Кula i Odžaci), a u planu je da potom skriningom bude obuhvaćena cela Vojvodina.
Kako se obavlja skrining karcinoma pluća?
Skrining karcinoma pluća podrazumeva pregled pomoću niskodoznog skenera (LDCT), uz pomoć kojeg se mogu prikazati manje tumorske senke. Njih nije moguće videti uobičajenim dijagnostičkim postupcima (RTG).
CT skeneri pravljenjem serije uzastopnih rendgenskih snimaka stvaraju trodimenzionalne, precizne snimke pluća.
Ovaj pregled je brz, bezbolan i kratko traje. Doza zračenja niskodoznog CT skenera je relativno mala, sa minimalnim rizikom po zdravlje.
Nakon pregleda, radiolog će analizirati napravljene snimke i potražiti abnormalna područja u plućima koja bi mogla da ukazuju na karcinom.
Mrlja koja se vidi na snimku zove se „čvorić u plućima” i to je nešto što se mora ispitati. Ipak, imajte u vidu da su ove mrlje relativno uobičajene i ne moraju odmah značiti da je reč o zloćudnoj bolesti.
One, istina, mogu da ukazuju na karcinom pluća, ali i na druge probleme, kao što su ožiljci nastali usled infekcija ili izrasline koje nisu karcinomi.
Ponekad je dovoljno samo da se ove abnormalnosti prate. Ukoliko se proceni da su čvorići veliki ili ako između dva skeniranja porastu, verovatno se radi o karcinomu. Tada su neophodne dodatne analize koje obuhvataju ponovno skeniranje ili postupak uzimanja uzorka tkiva čvorića (biopsiju).
Ko je obuhvaćen skriningom?
Pilot projektom u Vojvodini obuhvaćene su visokorizične grupe, u koje spadaju:
- osobe starije od 50 godina,
- pušači,
- oni koji imaju porodičnu istoriju obolevanja od raka pluća ili druge hronične plućne bolesti.
Koliko je karcinom pluća čest kod nas?
Кarcinom pluća predstavlja vodeći uzrok smrtnosti od svih karcinoma kako u svetu, tako i u Srbiji, dok broj obolelih raste svake godine.
Od ove vrste raka u Srbiji oboli gotovo 7.000, a nažalost umre više od 5.000 osoba.
Na veb-prezentaciji Pokrajinskog sekretarijata za zdravstvo navodi se zabrinjavajući podatak da se u Vojvodini poslednjih godina broj novootkrivenih slučajeva karcinoma pluća povećao za čak 12% i da oko 1.500 pacijenata sa teritorije ove pokrajine godišnje izgubi bitku s opakim tumorom.
Prema podacima Instituta za plućne bolesti Vojvodine, prosek starosti lečenih pacijenata od karcinoma pluća je 64 godine. Najmlađi pacijent imao je 21 godinu, a najstariji 94 godine.
Ni u južnom Banatu situacija nije drugačija
Prema podacima Registra za rak Zavoda za javno zdravlje Pančevo, od ukupnog broja obolelih od malignih bolesti u 2019. godini u Južnobanatskom okrugu, najveći broj obolelih u muškoj populaciji bio je od karcinoma pluća (18,4%). Slede rak debelog creva (16%), prostate (13%), mokraćne bešike (6,1%) i želuca (4,4%).
Kada je reč o obolelim ženama, rak pluća bio je na četvrtom mestu (7,7%), posle raka dojke (17,2%), debelog creva (9,5%), i grlića materice (8,8%).
Međutim, od ukupnog broja umrlih od malignih bolesti u 2019. godini u Južnobanatskom okrugu, i u muškoj i u ženskoj populaciji najveći broj smrtnih ishoda bio je od karcinoma pluća (muškarci 28,9%, žene 19,7%).
Zašto je važan skrining?
Jedan od najvažnijih preduslova uspešnog lečenja karcinoma pluća je upravo njegovo rano otkrivanje.
Međutim, u Srbiji je do pokretanja skrining programa kod više od 70% pacijenata rak pluća otkrivan tek u poslednjem stadijumu, kada su šanse za preživljavanje gotovo nikakve.
Na Institutu za plućne bolesti Vojvodine ističu da su države koje već sprovode skrining raka pluća smanjile mortalitet od te bolesti i do 40 odsto.
Ko je u riziku da oboli i koji su simptomi karcinoma pluća?
Na Institutu za plućne bolesti Vojvodine Sremska Kamenica navode da među najčešće faktore rizika za nastanak raka pluća spadaju:
- pušenje,
- životna sredina (aerozagađenje)
- genetska predispozicija (nasledna sklonost).
Najvažniji i najčešći simptomi raka pluća jesu:
- uporan kašalj,
- iskašljavanje sukrvičavog ispljuvka,
- bol u grudima pri kašljanju ili dubokom disanju,
- otežano disanje,
- upala pluća koja ne prolazi posle terapije ili upale pluća koje se ponavljaju na istom mestu,
- gubitak apetita i telesne težine.
Na Institutu napominju da ti simptomi mogu biti uzrokovani i drugim oboljenjima, koja nemaju veze sa rakom, ali ako se pojavi bilo koji od njih, treba se obratiti lekaru.
Postoji nacionalno savetovalište za obolele
Udruženje za borbu protiv raka pluća „Punim plućima“ i Klinika za pulmologiju KC Srbije, pokrenuli su Nacionalno savetovalište za pacijente obolele od raka pluća i članove njihovih porodica, sa ciljem da bolje informišu pacijente i pomognu im da put od pojave prvih simptoma, preko brze i tačne dijagnostike, do primanja odgovarajuće terapije i lečenja, za njih bude što kraći i jednostavniji.
Pacijenti sa lekarima i medicinskim sestrama mogu da razgovaraju svakog utorka i četvrtka od 14 do 17 sati. Za ove potrebe obezbeđeni su brojevi telefona 011/3629-270 i 065/3629-270.
Takođe, sva pitanja i nedoumice, pacijenti ili članovi porodica, mogu poslati i putem aplikacije Viber na već pomenuti broj 065/3629-270 (Poziv podrške), kao i putem mejla pozivpodrske@punimplucima.rs.
Sufinansirao:
Grad Pančevo
Projekat „Za zdravo Pančevo“
